تحلیل نظامند قوت ها و ضعف های داخلی یکی از ضرورت های مدیریت موثر واثربخش می باشد این موضوع باعث می شود که مدیران شناخت کافی از پویائی های درونی سازمان یا شرکت تحت مدیریت خود داشته باشند این شناخت باعث توانمندی آنها در طراحی استراتژی ها و برنامه های مناسب می شود
«تحلیل زنجیره ارزش» یکی از ابزارهای مهم برای ارزیابی قوتها و ضعف های داخلی شرکتها و طراحی زنجیره ارزش رقابتی نسبت به رقبا می باشد زنجیره ارزش بیانگر مجموعه فعالیت ها و فرایندهائی است که یک شرکت برای تولید وعرضه محصول یا خدمت به مشتریان انجام می دهد توانمندی شرکت ها برای تحقق اهداف تا حدود زیادی به چگونگی انجام این فعالیت ها و فرایندها بستگی دارد
| بسیاری از شرکت ها به این دلیل در صنعت خود به موقعیت مناسب رقابتی دست می یابند که می توانند فعالیت ها و فرایندهای مشابه با رقبای خود را کارامدتر و اثربخش تر از رقیای خود انجام دهند و البته برخی شرکت ها نیز ممکن است تفاوتهای اساسی در زنجیره ارزش ایجاد کرده و فعالیت ها و فرایندهای متفاوت تری نسبت به رقبای خود داشته باشند و از این طریق به موقعیت رقابتی دست یابند |
مایکل پورتر مدل زنجیره ارزش را به عنوان ابزاری مناسب برای تحلیل داخلی و برنامه ریزی برای انجام کارامدتر و اثربخش تر فعالیت ها و فرایندهای سازمانی ودست یابی به موقعیت رقابتی مناسب در صنعت معرفی نموده است
مدل زنجیره ارزش پورتر به شرح نمودار زیر است که در آن پورتر فعالیتهای عملیاتی به عنوان فعالیتهای اصلی و فعالیتهای ستادی را به عنوان فعالیتهای پشتیبانی و حماینی نام می برد
همانگونه که نمودار زنجیره ارزش پورتر نشان می‌دهد بخش‌های مختلف ستادی و عملیاتی شرکتها در زنجیره ارزش حضور داشته و مشارکت می‌کنند و محصولات و خدمات شرکتها حاصل کار جمعی آنها است
- فعالیتهای اصلی
این فعالیتها وظایف اصلی هر سازمانی برای تولید محصول یا خدمت را نشان می دهد که در جدول زیر تعریف شده است
| فعالیت اصلی | تعریف |
| تدارکات داخلی | شامل دریافت،ذخیره سازی،انبارداری، کنترل ، برنامه ریزی و حمل و نقل نهادها |
| تولید | کلیه فعالیتهائی که برای تبدیل نهاده ها به محصول و خدمت انجام می شود مانند ماشین کاری، مونتاژ، تست و آزمایش ، بسته بندی وسایر موارد |
| تدارکات خارجی | شامل کلیه فعالیتهای مربوط به تحویل محصول به مشتریان می باشد شامل تکمیل سفارش، انبارداری، حمل و نقل و مدیریت توزیع |
| بازاریابی و فروش | فعایتهایی که باعث خرید محصول توسط مشتریان می شود شامل قیمت گذاری، تنوع بخشی محصول، تبلیغات، ترویج و موقعیت یابی محصول در بازار |
| خدمات | کلیه فعالیتهای مربوط به خدمات مشتری اعم از خدمات قبل از فروش، حین فروش و بعد از فروش |
علاوه بر فعالیتهای مذکور که فعالیتهای اصلی هر کسب وکاری را تشکیل می دهند فعالیتهای دیگری هم هستند که برای پشتیبانی و پیشبرد فعالیتهای اصلی در تمام کسب و کارها ضروری هستند
- فعالیتهای پشتیبانی
این فعالیتها در یک تقسیم بندی کلی شامل چهار گروه فعالیت زیر است
| فعالیت پشتیبانی | تعریف |
| زیر ساختهای شرکت | هر شرکتی برای اینکه بتواند فعالیتهای اصلی خود را انجام دهد نیازمند زیرساخت هائی است این زیرساخت ها عبارتند از مدیریت، ساختار، امور مالی و حسابداری |
| تامین | تامین نهاده های مورد نیاز تولید ،تعمیر ونگهداری تجهیزات وماشین الات و ساختمانها |
| مدیریت منابع انسانی | شامل نیاز سنجی، جذب، آموزش و توسعه، نگهداری، جبران خدمات، نظام انگیزش و پاداش نیروی انسانی سازمان |
| توسعه فناوری | جدب ، انتقال یا تولید فناوری مورد نیاز سازمان شامل فعالیتهائی مانند تحقیق وتوسعه، طراحی ، اتوماسیون و… |
مدل زنجیره ارزش پورتر یک ابزار سودمند ومفید برای تحلیل قوت ها وضعف های داخلی سازمانها است لکن دارای ضعف ها و کمبودهائی است این مدل متناسب با شرایط کسب وکارها در دهه ۹۰ ارائه شده است این در حالی است که بعد از وبویژه در قرن ۲۱ ضرورتهائی در کسب وکارها بوجود آمده است که اهمیت برخی عناصر در زنجیره ارزش را مضاعف کرده است به عنوان مثال، زنجیره اطلاعات و هوشمندی رقابتی یکی از عناصر اساسی زنجیره ارزش شرکت ها است که در مدل پورتر مغفول واقع شده است
مثال دیگر اینکه در عصر حاضر زنجیره ارزش شرکتها متشکل از فعالیت ها و فرایندهای داخلی آنها بعلاوه زنجیره ارزش شرکاء ، شرکتها وافرادی است که با شرکت همکاری دارند این در حالی است که مدل پورتر عمدتاَ بر زنجیره ارزش داخلی شرکت ها تاکید دارد مدل مذکوردر حقیقت مناسب با دوره ای است که الگوی رقابت به صورت شرکت با شرکت بود که در آن یک شرکت با یک یا چند شرکت دیگر به صورت انفرادی رقابت می کرد در حالی که در عصر جدید الگوی رقابت از یک شرکت در مقابل یک شرکت به الگوی رقابت شبکه ای تغییر یافته است که در آن تعدادی از شرکت ها به عنوان یک شبکه رقابتی با تعدادی دیگر شرکت ها به عنوان یک شبکه رقابتی دیگر رقابت می کنند به بیان دیگر در عصر جدید ، رقابت شبکه ها در مقابل شبکه ها است
| بنابراین نکته حائز اهمیت اینکه بدانیم |
| زنجیره ارزش سازمانها فقط فعالیتها و فرایندهای داخلی آنها را شامل نمی شود بلکه کلیه افراد و شرکتهائی که در تامین، تولید ، توزیع و سایر فعالیتها با شرکت همکاری می کنند نیز جزء زنجیره ارزش شرکت می باشند به عنوان مثال تامین کنندگان که نهاده های تولید را تامین می کنند در زنجیره ارزش شرکت حضور دارند و بر کیفیت وکارائی آن تاثیر می گذارند چنانچه قیمت تامین کننده گران باشد یا کیفیت نهاده هایی که تامین می کند پائین باشد منجر به قیمت تمام شده بالا یا کیفیت پائین محصولات شرکت می شود این موضوع در مورد فعالیتهای پشتیبانی نیز صادق است به عنوان مثال اگر طرف قرارداد شرکت از یک فرهنگ سازمانی یا ساختار سازمانی کند برخوردار باشد بر سرعت فعالیتهای شرکت نیز تاثیر می گذارد |
بنابراین زنجیره ارزش شرکت ها در عصر جدید برای تبدیل شدن به یک زنجیره ارزش رقابتی باید برخوردار از الزامات و ضرورتهای رقابتی عصر حاضر باشد لذا:
| با توجه به محدودیت های مدل زنجیره ارزش پورتر: |
| اینجانب در کتاب الگوی جامع رقابت پذیری جهانی ، مدل زنجیره ارزش رقابتی را ارائه نموده وقابلیت ها و شایستگی های اساسی بخش های مختلف آنرا برای رقابت پذیری و دست یابی به مزیت رقابتی تشریح کرده ام
|
دیدگاهتان را بنویسید
